پردیس فارابی دانشگاه تهران
پژوهشنامه تفسیر کلامی قرآن
2383-3157
2383-3165
2
3
2015
09
23
معجم الأحادیث المعتبرة اثر جدیدی در حوزۀ نگارشهای حدیثی
397
430
FA
مجید
معارف
استاد دانشگاه تهران
maaref@ut.ac.ir
مهدیه
دهقانی قناتغستانی
دانشجوی دکتری دانشگاه تهران
mdgh.2011@gmail.com
محمد آصف محسنی از مراجع تقلید شیعه و از فعالان سیاسی افغانستان، بهتازگی چاپ دوم کتاب <em>معجم الأحادیث المعتبرة اثر</em>خویش را در هشت جلد منتشر کرده است. ترتیب چینش کتابهای فقهی و غیرفقهی در این کتاب، جدید و نشانگر نگاه مؤلف به جایگاه عقل و علم و موقعیت علم اصول، رجال و مهمتر از آن باورهای سیاسی مؤلف در باب تشکیل حکومت اسلامی است. کتاب در مجموع شامل بیش از 11 هزار روایت دارای سند معتبر (صحیح، حسن و موثق) است. این روایات معتبر از 26 کتاب متقدم حدیثی شیعه (که نسخۀ معتبر آنها به دست علامه مجلسی رسیده است) گزینش شدهاند. بررسی روایات کتاب <em>الاعتکاف</em> بهعنوان نمونه، نشان میدهد که مؤلف بهواقع صحیحترین روایات را در کتاب خود نقل کرده است. مؤلف علاوه بر گردآوری روایات معتبر، برای شمار شایان توجهی از روایات، توضیحات رجالی و فقهالحدیثی ارائه کرده است.
جوامع حدیث شیعه,روایت معتبر,محمد آصف محسنی,معجم الأحادیث المعتبرة
https://jqi.ut.ac.ir/article_57660.html
https://jqi.ut.ac.ir/article_57660_8869a2f43bffb6b490bbc1513c766be5.pdf
پردیس فارابی دانشگاه تهران
پژوهشنامه تفسیر کلامی قرآن
2383-3157
2383-3165
2
3
2015
09
23
وحی بیانی و چیستی نطق محسوس قرآن (در پرتو آموزههای نهجالبلاغه)
431
448
FA
حامد
پوررستمی
استادیار دانشگاه تهران
purrostami@ut.ac.ir
سبک و نحوۀ سخن گفتن قرآن مجید با انسان، همواره یکی از خدشههای ذهنی انسان بهخصوص دینپژوهان معاصر است که ذهن آنها را میگزد. به باور نویسنده قالب تجلی این سبک را باید در حقیقتی به نام «نطق قرآن» جستوجو کرد. بر اساس قراین لغوی و روایی، معنای «انتقال و ارائۀ پیام و مراد» در واژۀ «نطق» نهفته است و این پیام و مراد شاید از طریق سازوکارهای حسی مانند الفاظ و اصوات (نطق محسوس) یا سازوکارهای عقلی (نطق معقول) محقق شود.فرضیۀ مقاله آن است که وحی بیانی، یکی از اقسام نطق وحی قرآنی بهشمار میآید که در نهایت به اثبات مبنای ترجمانخواهی قرآن در وحی قرآنی منجر میشود.
تفسیر اهل بیت علیهمالسلام,قرآن,ناطقیت قرآن,نطق محسوس,نهجالبلاغه
https://jqi.ut.ac.ir/article_57661.html
https://jqi.ut.ac.ir/article_57661_11f594634d11e73526970ecaf0c7761b.pdf
پردیس فارابی دانشگاه تهران
پژوهشنامه تفسیر کلامی قرآن
2383-3157
2383-3165
2
3
2015
09
23
روش تفسیری علامه طباطبایی در«تفسیر البیان فی الموافقة بین الحدیث و القرآن»
449
478
FA
رسول
محمدجعفری
استادیار دانشگاه شاهد
rasulmohamadjafari@yahoo.com
حسین
محققی
دانشجوی کارشناسی ارشد رشتۀ علوم قرآن و حدیث دانشگاه شاهد
hosein.mohagheghi@chmail.ir
علامه طباطبایی پیش از نگارش «المیزان فی تفسیر القرآن» در قم، تفسیر دیگری با نام «تفسیر البیان فی الموافقة بین الحدیث و القرآن» در زادگاهش تبریز نگاشت که پایههای اولیۀ المیزان محسوب میشود. سبک آن چنین است که علامه، ابتدا تفسیر بهنسبت کوتاهی از آیات، با محوریت روش تفسیر قرآن به قرآن ارائه داده و آنگاه روایات مرتبط را ذکر کرده و سپس تلاش داشته است که میان آیات و روایات سازگاری ایجاد کند. چنانکه از عنوان این تفسیر پیداست، روایات نقش مؤثری در تفسیر آیات دارند، اما به این معنا نیست که متوقف بر روایات بوده، بلکه مشتمل بر روشهای گوناگون و متنوع تفسیری است که عبارتند از: 1. تفسیر قرآن به قرآن؛ 2. تفسیر قرآن با حدیث؛ 3. تفسیر قرآن با قواعد ادبی؛ 4. تفسیر قرآن با لغت؛ 5. تفسیر قرآن با استفاده از اختلاف قرائات؛ 6. تفسیر قرآن با عقل.
تفسیر,تفسیر البیان فی الموافقة بین الحدیث و القرآن,روششناسی,علامه طباطبایی
https://jqi.ut.ac.ir/article_57662.html
https://jqi.ut.ac.ir/article_57662_d1e23de20e9410c67db3a05269326c94.pdf
پردیس فارابی دانشگاه تهران
پژوهشنامه تفسیر کلامی قرآن
2383-3157
2383-3165
2
3
2015
09
23
احتمال در متعلَّق «شبهجمله» و نقش و تأثیر آن در تفسیر و ترجمۀ آیات وحی «موردپژوهی آیات قرآن کریم»
479
498
FA
مجتبی
عمرانی پور
استادیار گروه زبان و ادبیات عربی پردیس فارابی دانشگاه تهران
emranipour@ut.ac.ir
حسن
رحمانی
دانشجوی دکتری رشتۀ زبان و ادبیات عربی دانشگاه اراک
hassan69rahmani@gmail.com
نحویان زبان عربی از «حرف جارة اصلی+ اسم مجرور» و «ظرف» با اصطلاح «شبهجمله» نام میبرند. شبهجملهها برای اینکه در ساختار کلامی جای گیرند و به ایفای نقش بپردازند، باید پیوند و ارتباط ویژهای با جزء دیگری از کلام داشته باشند. از این پیوند با اصطلاح «تعلُّق» یاد شده و آن جزء نیز «متعلَّق» نامیده شده است. حال شاید یک شبهجمله شایستگی پیوند با چندین متعلَّق را داشته باشد که در اینصورت پیوند با هر یک از آن متعلَّقهای احتمالی به ژرفساختهای گوناگونی از کلام و به تبع آن معانی و پیامهای گوناگونی خواهد انجامید. این مسئله در آیات قرآن کریم به فراوانی وجود دارد که نمود آن را میتوان در کتابهای تفسیری و اعرابی قرآن کریم مشاهده کرد. در این میان مترجمان آیات وحی نیز بهسبب محدودیتهای زبانی موجود در فرایند ترجمه، با ترجیح یکی از وجوه احتمالی، به ترجمة این آیات مبارکه پرداختهاند که حاصل آن نادیده گرفتن وجوه احتمالی دیگر و در نتیجه عدم انتقال معانی و پیامهای احتمالی آیات نورانی وحی به زبان فارسی است.
تعلُّق,چالشهای ترجمة قرآن کریم,شبهجمله,متعلَّقهای احتمالی,معانی احتمالی
https://jqi.ut.ac.ir/article_57663.html
https://jqi.ut.ac.ir/article_57663_5385f9dc2f45133bcda0830d09db1cda.pdf
پردیس فارابی دانشگاه تهران
پژوهشنامه تفسیر کلامی قرآن
2383-3157
2383-3165
2
3
2015
09
23
نقد انگارۀ زمینهسازی ابن ابیجمهور احسایی برای اخباریگری
499
528
FA
مهدی
سلیمانی آشتیانی
دانشجوی دکتری شیعهشناسی دانشگاه ادیان و مذاهب
msa0121@gmail.com
برخی معتقدند که حدیثپژوهی ابن ابیجمهور احسایی در سدۀ نهم و نوع عملکرد علمی وی، زمینهساز مکتب اخباریگری در سدههای بعدی شد و با این تحلیل، احسایی را در جریان نصگرایان و عقلستیزان جای دادهاند. این مقاله سعی دارد با بازخوانی نوع نگاه احسایی به عقل (بهعنوان مهمترین شاخص جدایی نصگرایی و عقلگرایی) و با استناد به شواهدی از آثار کلامی، فقهی و حدیثی احسایی، او را از جرگۀ نصگرایان خارج و پیشتازی او برای اخباریگری را نقد کند. پس از شرح حال و آثار ابن ابیجمهور، تأثیرپذیری وی از مکتب کلامی ـ حدیثی حله و آرای فلاسفه، اعتماد به عقل در عقاید و عقل عملی، توجه به رابطۀ عقل و شرع و توجه به دلیل عقل بهعنوان یکی از ادلۀ احکام، از شواهدی است که برای عقلگرایی ابن ابیجمهور و جدایی او از اخباریان طرح شده است. روش تحقیق در این نوشتار اسنادی، توصیفی و تحلیلی است که با استفاده از متون مختلف اسلامی انجام گرفته است.
ابن ابیجمهور احسایی,المجلی,عقل,نص
https://jqi.ut.ac.ir/article_57664.html
https://jqi.ut.ac.ir/article_57664_8d639b37e41bbd1c1f617d92caf27bac.pdf
پردیس فارابی دانشگاه تهران
پژوهشنامه تفسیر کلامی قرآن
2383-3157
2383-3165
2
3
2015
09
23
قبول ولایت از طرف سلطان جائر برداشت حکم فقهی از« آیۀ 55 سورۀ یوسف» در تفاسیر فریقین
529
548
FA
نوشین
رشیدی رنجبر
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
n.rashidiranjbar@yahoo.com
محمد تقی
دیاری بیدگلی
دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم
mt_diari@yahoo.com
مقالۀ حاضر به بررسی چگونگی استنباط حکم فقهی «قبول ولایت از طرف جائر» با تکیه بر آیات قصص قرآن و استناد به آیۀ کریمۀ «قَالَ اجْعَلْنِی عَلَى خَزَآئِنِ الأَرْضِ إِنِّی حَفِیظٌ عَلِیمٌ» (یوسف: 55) میپردازد. اندیشۀ سیاسی شیعه که حکومت را در اقتدار الهی و پیامبر (ص) و جانشینان معصوم (ع) ایشان میداند، از دوران غیبت کبری مسئلۀ «ولایت از طرف جائر» را وارد ادبیات فقه سیاسی کرده و بخش مهمی از آن را به خود اختصاص داده است؛ هرچند حرمت ذاتی همکاری با حاکم جائر مسجل است؛ مشکلات عدیده و تنگناهای موجود جامعه و مجوزهایی که از طرف ائمۀ اطهار (ع) در تصدی بعضی از مشاغل در حکومتهای جور وارد شده، فقهای شیعه و اهل سنت را یاری رسانده است تا با استناد به این آیۀ کریمه برای احقاق حق، گسترش عدالت و اجرای احکام الله، پذیرش اینگونه ولایت را جایز بدانند.
آیات قصص,اهل بیت (ع),حکم فقهی,روایات تفسیری,ولایت جائر
https://jqi.ut.ac.ir/article_57665.html
https://jqi.ut.ac.ir/article_57665_be8506a29f3e515bebc3e709628a1b9f.pdf
پردیس فارابی دانشگاه تهران
پژوهشنامه تفسیر کلامی قرآن
2383-3157
2383-3165
2
3
2015
09
23
بررسی بینامتنیت عهدین در دعای سمات
549
576
FA
زهرا
نیکونژاد
دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکدۀ علوم قرآنی زاهدان
zahranikoonejad@yahoo.com
حسین
خاکپور
عضو هیأت علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان
dr.khakpour@theo.usb.ac.ir
ولی الله
حسومی
عضو هیأت علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان
dr.hasoomi@theo.usb.ac.ir
<strong>بینامتنیت </strong>بر این اندیشهاستوار است که هیچ متن مستقلی وجود ندارد، بلکه متون از یکدیگر وام میگیرند و میان آنها رابطۀ تنگاتنگ و دوسویهای وجود دارد. بر اساس این نظریه هر متنی زاییدۀ متون گذشته یا معاصر است؛ بهگونهای که متن تازه (حاضر) خلاصهای از متن یا متون متعددی (غایب) است. هدف از این مقاله «جستار بینامتنی عهدین در دعای سمات» است که با روش توصیفی - تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانهای مطرح میکند که میان عهدین (کتاب مقدس) و دعای سمات رابطۀ بینامتنی وجود دارد. رابطۀ موجود از نوع بیان مضامین و مفاهیم مشترک است، لذا عباراتی مشابه عبارات کتاب مقدس در دعای سمات وجود دارد. بیشترین تکرار بینامتنی از نوع اجترار (نفی جزیی) است که عیناً متن غایب (عهدین) در متن حاضر (دعای سمات) نمود مییابد. همچنین نمونههایی از نوع امتصاص (نفی متوازی) نیز در آن وجود دارد.
بینامتنیت,دعای سمات,عهدین
https://jqi.ut.ac.ir/article_57666.html
https://jqi.ut.ac.ir/article_57666_18cd846657531a3090f5ed1d19f41298.pdf