آموزش قرآن و دستمزد آن در آینۀ قرآن

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار بخش علوم قرآن و فقه دانشکدۀ الهیات دانشگاه شیراز

2 استادیار بخش فلسفه و کلام اسلامی دانشکدۀ الهیات دانشگاه شیراز

چکیده

     خداوند بر اساس آیات قرآن، اولین معلم قرآن است. پیامبر (ص) با بهره‌گیری از روش‌های گوناگون به آموزش قرآن اقدام و آموزش قرآن به دیگران به‌ویژه فرزندان را توصیه کرده‌اند. مسئلۀ جواز اخذ اجرت یا عدم اخذ اجرت در ازای آموزش قرآن، سبب ایجاد اختلاف‌هایی میان عالمان اسلامی شده است، به‌گونه‌ای که هر گروه با توجه به برخی آیات قرآن سعی در اثبات نظر خویش داشته‌اند. در این نوشتار آیات دال بر نهی از اخذ اجرت و همچنین آیات دال بر جواز اخذ اجرت آمده و تفاسیر هر دو گروه از این آیات، نقد و بررسی شده است و در نهایت به روایات و جمع‌بندی آنها در این زمینه پرداخته‌ایم. برخی از مذاهب فقهی با اشاره به آنکه مسلمانان کنونی ایمان قوی مسلمانان قرون اولیه را ندارند و عدم جواز اخذ اجرت بر آموزش قرآن و امور دینی، موجب تعطیل احکام خواهد شد، از جواز اخذ اجرت در برابر آموزش قرآن سخن گفته‌اند‌، این نگرش نیز به‌نوعی در رواج قرآن و آموزش آن تأثیرگذار بوده است.

کلیدواژه‌ها


1-    قرآن کریم
2-    آبی فاضل، زین‌الدین ابی علی الحسن‌بن ابی‌طالب (1408ق). کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، ج 6، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین
3-    ابن ابی‌شیبة کوفی (1409ق). المصنف، ج 5، بیروت، دارالفکر، چاپ اول
4-    ابن خلدون، عبدالرحمن (بی‌تا). تاریخ ابن خلدون، ج 1، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، چاپ چهارم
5-    ابن عابدین، محمد امین (1415ق). حاشیة رد المختار، ج 2، بیروت، دارالفکر
6-     ابن العربی، محی‌الدین (بی‌تا). احکام القرآن، ج 4، بی‌جا
7-    ابن العربی، محی‌الدین(1422ق). تفسیر ابن العربی، ج 2، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی، چاپ اول
8-    ابن عقیل عمانی، حسن‌بن علی (بی‌تا). مجموعة من فتاوی ابن‌عقیل، قم
9-    ابن منظور المصری، ابوالفضل جمالالدین( 1405). لسان العرب، ج 2 و 14، قم، نشر ادب الحوزة
10-      استرابادی، محمدبن علی (بی‌تا). آیات الاحکام، ج 1، تهران، مکتبة المعراجی
11-      امین اصفهانی، سیده نصرت (1361). مخزن العرفان، ج 9، تهران، نهضت زنان مسلمان
12-      اندلسی ، ابوحیان محمد‌بن یوسف (1420ق). البحر المحیط فی التفسیر، ج 1، بیروت، دارالفکر
13-      بحرانی، سید هاشم (1416ق). البرهان فی تفسیر القرآن، ج 5، تهران، بنیاد بعثت
14-      بحرانی آل‌عصفور، یوسف‌بن احمد (1405ق). الحدائق الناضرة، ج 18، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم
15-      البخاری، محمدبن اسماعیل (1401ق). صحیح البخاری، ج 6 و 7، بیروت، دارالفکر
16-ترمذی، ابی عیسی محمدبن عیسی (1403ق). سنن الترمذی، ج 4، بیروت، دارالفکر
17-      جصاص، احمدبن علی (1405ق). احکام القرآن، ج 1، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی
18-      الجوزی، عبدالرحمن‌بن علی‌بن محمد (1422ق). زاد المسیر فی علم التفسیر، ج 4، بیروت، دارالفکر
19-      جعفری، یعقوب (بی‌تا). کوثر، ج 1، بی‌جا، بی‌نا
20-      حسینی شیرازی، سید محمد (1423ق). تبیین القرآن، بیروت، دارالعلوم، چاپ دوم
21-      حقی برسوی، اسماعیل (بی‌تا) تفسیر روح البیان، ج 9، بیروت، دارالفکر
22-      حلی (علامه)، حسن‌بن یوسف (1410ق). نهایة الاحکام، ج 2، قم، مؤسسۀ اسماعیلیان
23-      حلی (علامه)، حسن‌بن یوسف (1414ق). تذکرة الفقهاء، ج 13، قم، مؤسسة آل‌البیت لاحیاء التراث، چاپ اول
24-      حلی (علامه)، حسن‌بن یوسف(1412ق). منتهی المطلب، ج 15، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیة، چاپ اول
25-      حلی ابن ادریس، ابوجعفر محمد‌بن منصور (1410ق). السرائر، قم، جامعة المدرسین
26-حلی سیوری فاضل، مقداد‌بن عبدالله (بی‌تا). کنز العرفان فی فقه القرآن ،ج 1، قم، چاپ اول
27-      خسروانی، سید علیرضا (1390ق). تفسیر خسروی، ج 2، تهران، انتشارات اسلامیه، چاپ اول
28-      خمینی، مصطفی (1418ق). تفسیر القرآن الکریم، ج 5، بی‌جا، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول
29-      خویی، ابوالقاسم (1410ق). کتاب الطهارة، قم، دارالهادی، الطبعة الثالثة
30-      درینی، فتحی (1376ش). حقوق مؤلفان، مترجمان و ناشران در فقه معاصر اسلامی، ترجمۀ محمد رضا افتخارزاده، تهران، نشر هزاران، چاپ اول
31-      ری‌شهری، محمد (1375ش). میزان الحکمة، ج 2 و 4، قم، دارالحدیث، چاپ اول
32-      رهنما، زین‌العابدین(1346ق). ترجمه و تفسیر رهنما، ج 4، تهران، انتشارات کیهان، تهران
33-      الزرقانی ،محمد عبدالعظیم (1416ق). مناهل العرفان فی علوم القرآن، ج 1، بیروت، دارالفکر، چاپ اول
34-      زرکشی، ابوعبدالله محمدبن بهادربن عبدالله (1391ق). البرهان فی علوم القرآن، ج 1، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالمعرفه
35-      سبحانی، جعفر (1419ق). مصادر الفقه الاسلامی و ادلته و منابعه، بیروت، دارالاضواء، چاپ اول
36-سبزواری نجفی، محمد‌بن حبیب‌الله (1419ق). ارشاد الاذهان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات
37-      سخاوی، علی‌بن محمد (1419ق). جمال القراء و کمال الاقراء، ج 1، بیروت، مؤسسة الکتب الثقافیة، چاپ اول
38-      شریف مرتضی، علم‌الهدی علی‌بن حسین (1415ق). الانتصار فی انفرادات الامامیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم
39-      الشنقیطی الجنکی، محمد امین‌بن محمد مختار (1415ق). اضواء البیان، ج2، بیروت، مکتب البحوث و الدراسات
40-      الشیخ السید السابق (بی‌تا). فقه السنه، ج 3، بیروت، دارالکتاب العربی
41-      الشهید الثانی العاملی، محمد‌بن زین‌الدین (بی‌تا). رسائل الشهید، ج 2، قم، مکتبة بصیرتی
42-      طباطبایی، محمد حسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن، ج 19و 18، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین، چاپ پنجم
43-      طبری کیاهراسی، ابوالحسن علی‌بن محمد (1405ق). احکام القرآن، بیروت، دارالکتب العلمیه
44-      طبری، ابوجعفر محمد‌بن حسن (1412ق). جامع البیان، ج 1، دارالمعرفه
45-      طبرسی، ابوعلی فضل‌بن حسن (1377ش). تفسیر جوامع الجامع، ج 2، مترجمان، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، چاپ دوم
46-طبرسی، ابوعلی فضل‌بن حسن (1415ق). تفسیر مجمع‌البیان، ج 1 و 9، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات
47-      طیب، سید عبدالحسین (1378ش). اطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج 2، 9 و 10، تهران، انتشارات اسلام، چاپ دوم
48-      طوسی (شیخ) ابوجعفر محمدبن حسن (1365ش). تهذیب الاحکام، ج 6، بی‌جا، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم
49-      طهماز، عبدالحمید (1376ش). حق تألیف و توزیع نشر و ترجمه، ترجمۀ محمد افتخارزاده، بی‌جا، نشر هزاران
50-      عاملی، ابراهیم (1360).  تفسیر عاملی، ج 8، تهران، انتشارات صدوق، چاپ اول
51-      غرناطی کلبی، محمد‌بن احمد‌بن محمد (1403ق). التسهیل لعلوم التنزیل، ج 1، لبنان، چاپ چهارم
52-      فخر رازی، ابوعبدالله محمدبن عمر (1420ق). التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، ج 29، بی‌جا، دارالاحیاء التراث العربی، چاپ سوم
53-      فیض کاشانی، محسن (1415ق). تفسیر الصافی، ج 5، تهران، انتشارات صدر، چاپ دوم
54-      القرطبی الانصاری، ابوعبدالله محمدبن احمد (بی‌تا). تفسیر القرطبی، ج 1، قاهره، دارالشعب
55-      قنوجی، محمد صدیق (بی‌تا). نیل المرام، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول
56-کرکی محقق، علی‌بن حسین(1414). جامع المقاصد، ج 9، قم، مؤسسه آل‌البیت (ع)، چاپ اول
57-       المتقی الهندی، علاءالدین علی (1409ق). کنزالعمال، بیروت
58-      مجلسی، محمد باقر (1403ق). بحار الانوار، ج 97، بیروت، مؤسسة الوفاء، چاپ سوم
59-      مفید بغدادی، محمدبن محمد (1413ق). المقنعه، کنگرۀ جهانی شیخ مفید، چاپ اول
60-مکارم شیرازی ، ناصر (1374ش). تفسیر نمونه، ج 18، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ اول
61-نجفی کاشف‌الغطاء، محمد حسین عاملی (1359ق). تحریرالمجلة، ج 1، نجف اشرف، المکتبة المرتضویة
62-النسایی، احمد‌بن شعیب (1348ق). سنن النسائی، ج 10، بیروت، دارالفکر، چاپ اول
63-النسفی، ابوالبرکات عبدالله‌بن احمد (بی‌تا). تفسیر النسفی، ج 2، بی‌جا
64-نوری، میرزا حسین (1408ق). مستدرک‌الوسائل، ج 2 و 4 و 13، بی‌جا، مؤسسة آل‌البیت (ع) لاحیاء التراث، چاپ اول
65-النووی، محی‌الدین‌بن شرف (بی‌تا). المجموع فی شرح المهذب، ج 15، بی‌جا، دار‌الفکر
66- النویری، ابوالقاسم محمد‌بن محمد (1424ق). شرح طیبة النشر فی القرائات، ج 1، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول
67-الواحدی، علی‌بن احمد (1411ق). اسباب النزول، بیروت، دارالکتب العلمیه، چاپ اول