ترابط کمال‌جویی عقل و اخلاق با محوریت روایات کتاب غررالحکم

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی، پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

این مقاله با تبیین هویت مفهومی عقل و تمایز آن از معنای علم، به مسئلۀ کمال اخلاقی به‌عنوان هدف اصلی در سیر تکاملی انسان می‌پردازد. هدف آن، تبیین ارتباط تکاملی عقل و اخلاق نسبت به یکدیگر و برایند تأثیرات این دو بر تکامل انسان از منظر دین، با تأکید بر روایات کتاب غررالحکم است. در این پژوهش بنا بر گفته‌های امام علی (ع) به این رهیافت مهم خواهیم رسید که بین عقل و اخلاق تلازم وجود دارد و اخلاق منهای عقل، ناقص است و عقل بدون اخلاق نیز نقش خود را به‌درستی ایفا نخواهد کرد. در این پژوهش ابتدا تفاوت ماهوی و مفهومی عقل و علم طرح می‌شود، سپس تأثیرات متقابل تکاملی عقل و اخلاق بر همدیگر و سهم این دو در راستای حرکت تکاملی انسان بحث و بررسی خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
2.       آقاجمال خوانساری، محمد (1366ش). شرح آقاجمال خوانساری غررالحکم و دررالکلم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
3.       شیخ صدوق، محمدبن على(بی‌تا).عیون اخبارالرضا‏، ج 2، ترجمۀ محمد تقى آقانجفى اصفهانى، تهران‏‏: انتشارات علمیۀ اسلامیه‏.
4.       ابن شعبه حرانى، حسن‌بن على(1404ق). تحف العقول، ترجمۀ احمد جنتی، تهران: مؤسسۀ امیرکبیر.
5.       پاینده، ابوالقاسم (1324ش). نهج الفصاحة‏‏، تهران: دنیاى دانش.‏
6.       تمیمى آمدى، عبد الواحدبن محمد (1410 ق). غرر الحکم و دررالکلم، تصحیح سید مهدی رجایی، قم: دارالکتاب الاسلامی.
7.       خمینی، سید روح‌الله (1386ش). شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
8.       دانش، جواد، تأثیر فضائل و رذایل اخلاقی در معرفت الهی از دیدگاه ملاصدرا، پژوهشنامۀ فلسفۀ دین، شمارۀ 15: 96
9.       دیلمى، حسن‌بن محمد (1412ق) .إرشاد القلوب إلى الصواب، قم: الشریف الرضی.
10.      .سید رضی، محمدبن حسین (1378ش). نهج البلاغة، ترجمۀ محمد دشتى، قم: مشهور.
11.      طبرسى، على‌بن حسن (1344ش). مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، نجف: المکتبة الحیدریة.
12.      کلینى، محمد‌بن یعقوب (1369 ش). أصول الکافی، ج 1، ترجمۀ سید جواد مصطفوى، تهران: علمیۀ اسلامیه.
13.      کلینى، محمد‌بن یعقوب (1429ق) .کافی، ج 1، تصحیح دارالحدیث، قم: دارالحدیث.
14.      کوفى اهوازى، حسین‌بن سعید (1402 ق). الزهد، تصحیح غلامرضا عرفانیان یزدى، قم: المطبعة العلمیة .
15.      لیثى واسطى، على‌بن محمد (1376 ش). عیون الحکم و المواعظ، تصحیح حسین حسنی بیرجندی قم: دارالحدیث‏.
16.      مازندرانی، محمد هادی(1429 ق). شرح فروع کافی، ج 1، تصحیح محمد جواد محمودى و محمد حسین‏ درایتى، قم: دارالحدیث للطباعة و النشر.
17.      مسعودی، علی‌بن حسین (1362ش). اثبات الهدایة، ترجمۀ محمد جواد نجفی، تهران: انتشارات اسلامیه.
18.      مطهری، مرتضی (1372ش). مجموعه ‏آثار استاد شهید مطهرى، ج 8 و 21، قم: انتشارات صدرا.
19.      ملاصدرا، محمدبن ابراهیم (1383ش). شرح اصول کافی، ج 1، تصحیح محمد خواجوی، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی
20.      میبدى، حسین‌بن معین‌الدین ‏(1361ش). دیوان أمیرالمؤمنین علیه السلام‏، ترجمۀ مصطفی زمانی، قم: دار نداء الإسلام للنشر.
21.      نجف، محمد مهدی (1406ق). صحیفة الإمام الرضا علیه‌السلام، مشهد: کنگرۀ جهانی امام رضا علیه‌السلام.
22.      نراقی، محمد مهدی (1381ش). جامع السعادات، ایران، قم: انتشارات دارالتفسیر.