2
دانشجوی دکتری علوم قرآن، پردیس فارابی دانشگاه تهران
چکیده
«عبادت شیطان»، به این معنا که شیطان معبود است، در دو آیه قرآن مطرح شده است. گوهر معنایی «عبادت»، «خضوع» و «تذلّل» است. همه مفسران- تا جایی که می‌دانیم- «عبادت شیطان» را به معنای «اطاعت او» گرفته‌اند. این نظریه با کاستی‌هایی رو‌به‌‌رو است. به نظر می‌رسد، منشأ این معنا نزد مفسران تلقّی آنان از معنای اصطلاحی عبادت است که آن نیز با ابهام‌هایی متعدّد مواجه است. حاصل بررسی‌ها چنین است که معنای عبادت شیطان همانند کاربردهای دیگرعبادت در اصطلاح قرآنی است. که طی فرایندی صورت می‌پذیرد. این فرایند، رب، اله و انقیاد و خضوع حضور دارد عابد، شخص یا چیزی را ربّ، یعنی مالک مدبّر در امری از امور خود ببیند، در برابر آن خضوع می‌کند. در این صورت، رب چهرة الاه به خود می‌گیرد. این خضوع خاص، «عبادت» نام دارد. بنابراین، عبادت شیطان به این معنا است که انسان، شیطان را بر اثر پیروی مدام، ربّ خود بگیرد و در برابرش مفقاد گردد و خضوع کند و به او سمت الوهی یا معبودی دهد.
)