روش تفسیری علامه طباطبایی در«تفسیر البیان فی الموافقة بین الحدیث و القرآن»

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه شاهد

2 دانشجوی کارشناسی ارشد رشتۀ علوم قرآن و حدیث دانشگاه شاهد

چکیده

علامه طباطبایی پیش از نگارش «المیزان فی تفسیر القرآن» در قم، تفسیر دیگری با نام «تفسیر البیان فی الموافقة بین الحدیث و القرآن» در زادگاهش تبریز نگاشت که پایه‌های اولیۀ المیزان محسوب می‌شود. سبک آن چنین است که علامه، ابتدا تفسیر به‌نسبت کوتاهی از آیات، با محوریت روش تفسیر قرآن به قرآن ارائه داده‌ و آن‌گاه روایات مرتبط را ذکر کرده‌ و سپس تلاش داشته است که میان آیات و روایات سازگاری ایجاد کند. چنانکه از عنوان این تفسیر پیداست، روایات نقش مؤثری در تفسیر آیات ‌دارند، اما به این معنا نیست که متوقف بر روایات بوده، بلکه مشتمل بر روش‌های گوناگون و متنوع تفسیری است که عبارتند از: 1. تفسیر قرآن به قرآن؛ 2. تفسیر قرآن با حدیث؛ 3. تفسیر قرآن با قواعد ادبی؛ 4. تفسیر قرآن با لغت؛ 5. تفسیر قرآن با استفاده از اختلاف قرائات؛ 6. تفسیر قرآن با عقل.

کلیدواژه‌ها


 - قرآن کریم
       - ابن‌اثیر جزری، مبارک‌بن محمد‌بن عبدالکریم (1367). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، محقق: محمود محمد طناحى، قم‏، مؤسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان.
- ابن‌منظور، محمد‌بن مکرم (1414ق). لسان العرب، به کوشش یوسف خیاط، قم، دارالصادر.
- ابن‌فارس، احمد (1404ق). معجم المقاییس اللغة، محقق: عبدالسلام محمد هارون، قم‏، مکتب الاعلام الاسلامی‏.
- بابایی، علی اکبر (1385). مکاتب تفسیری، تهران، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با همکاری سازمان سمت، چاپ دوم.
- جوادی آملی، عبدالله (1388). شمس الوحی تبریزی، محقق: علیرضا روغنی موثق، قم، اسراء، چاپ پنجم، «الف».
-  --------- قرآن به قرآن، محقق: محمد محرابی، قم، اسراء، چاپ هشتم، «ب».
-  --------- (1378). مهر استاد، قم، اسراء، چاپ چهارم.
- جوهری، اسماعیل‌بن حماد (1407ق). الصحاح، تحقیق: أحمد‌بن عبدالغفور العطار، بیروت، لبنان، دارالعلم للملایین، الطبعة الرابعة.
- راغب اصفهانی، الحسین‌بن محمد (1412ق). المفردات فی غریب القرآن، بیروت، لبنان، دارالمعرفة.
- رستمی، علی اکبر (1380). آسیب‌شناسی و روش‌شناسی تفسیر معصومان علیهم‌السلام، بی‌جا، کتاب مبین.
- رشید فالح، جلیل (1404ق). فوائد الالتفات فی مباحث البلاغین، نشریۀ میان‌رشته‌ای، آداب المستنصریه، شمارۀ 36.
- رضایی اصفهانی، محمد علی (1382). درسنامۀ روش‌ها و گرایش‌های تفسیری قرآن، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، چاپ اول.
    زمخشری، جاراللّه (1417ق). الفائق فی غریب الحدیث، محقق: شمس‌الدین ابراهیم‏، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول.
- ---------- (بی‌تا). الکشاف، لبنان، دارالمعرفة.
- سیوطی، جلال‌الدین (1421ق). الإتقان فی علوم القرآن، بیروت، دارالکتاب العربى‏.
- طباطبایى، محمد حسین (1402ق). تفسیر البیان فى الموافقة بین الحدیث و القرآن، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، چاپ اول.
---------- (1374). ترجمه: سید محمد باقر موسوی همدانی، قم، جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
- طبرسی، فضل‌بن حسن (1377). تفسیر جوامع الجامع، تهران، انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزۀ علمیۀ قم، چاپ اول.
- --------- (1372). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو.
- عیاشى، محمد‌بن مسعود (1380ق). تفسیر العیّاشی، مصحح: هاشم رسولى محلاتى، ‏تهران‏، المطبعة العلمیة.
- فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1410ق). العین، قم، انتشارات هجرت.
- کلینی، محمد‌بن یعقوب (1407ق). الکافی‌، تصحیح: علی‌ اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
- مرادى‏، محمد (1382).‏ امام على (ع) و قرآن، تهران‏، هستى‌نما.
- میبدی، محمد فاکر (1393). مبانی تفسیر روایی، بی‌جا، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.