احتمال در متعلَّق «شبه‌جمله» و نقش و تأثیر آن در تفسیر و ترجمۀ آیات وحی «مورد‌پژوهی آیات قرآن کریم»

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری رشتۀ زبان و ادبیات عربی دانشگاه اراک

چکیده

نحویان زبان عربی از «حرف جارة اصلی+ اسم مجرور» و «ظرف» با اصطلاح «شبه‌جمله» نام می‌برند. شبه‌جمله‌ها برای اینکه در ساختار کلامی جای گیرند و به ایفای نقش بپردازند، باید پیوند و ارتباط ویژه‌ای با جزء دیگری از کلام داشته باشند. از این پیوند با اصطلاح «تعلُّق» یاد شده و آن جزء نیز «متعلَّق» نامیده شده است. حال شاید یک شبه‌جمله شایستگی پیوند با چندین متعلَّق را داشته باشد که در این‌صورت پیوند با هر یک از آن متعلَّق‌های احتمالی به ژرف‌ساخت‌های گوناگونی از کلام و به تبع آن معانی و پیام‌های گوناگونی خواهد انجامید. این مسئله در آیات قرآن کریم به فراوانی وجود دارد که نمود آن را می‌توان در کتاب‌های تفسیری و اعرابی قرآن کریم مشاهده کرد. در این میان مترجمان آیات وحی نیز به‌سبب محدودیت‌های زبانی موجود در فرایند ترجمه، با ترجیح یکی از وجوه احتمالی، به ترجمة این آیات مبارکه پرداخته‌اند که حاصل آن نادیده گرفتن وجوه احتمالی دیگر و در نتیجه عدم انتقال معانی و پیام‌های احتمالی آیات نورانی وحی به زبان فارسی است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. القرآن الکریم، ترجمه‌های ارفع، الهی قمشه‌ای، انصاریان، آیتی، پاینده، پورجوادی، دهلوی، رضایی، شعرانی، صلواتی، فارسی، گرمارودی، مشکینی، مکارم، یاسری.
  2. أبوحیان، محمد‌بن یوسف (1420ق‏). البحر المحیط فی التفسیر، تحقیق: صدقی محمد جمیل‏، بیروت‏، دارالفکر، الطبعة الأولی‏.
  3. ابن‏جنی، أبی‌الفتح عثمان (د.تا). الخصائص، محقق: عبدالحمید هنداوى، بیروت، دارالکتب العلمیة، الطبعة الثالثة.
  4. ابن‌الجوزی، عبدالرحمن‌بن علی (‏1422ق‏). زادالمسیر فی علم التفسیر، تحقیق: عبدالرزاق المهدی‏، بیروت‏، دارالکتاب العربی، الطبعة الأولی‏.
  5. ابن‌عاشور، محمد‌بن طاهر (د. تا). التحریر و التنویر، بیروت‏، مؤسسة التأریخ‏، الطبعة الأولی‏‏.
  6. ابن‌عقیل، بهاء‌الدین عبد‌الله (1980م). شرح ابن‌عقیل على ألفیه ابن‌مالک، تحقیق: محمد محیی‌الدین عبدالحمید، القاهره، دارالتراث، الطبعة العشرون.
  7. ابن هشام، جمال‌الدین (2007م). مغنی اللبیب، تحقیق: مازن المبارک - محمد علی حمدلله، بیروت، دارالفکر.
  8. ابن‌یعیش، موفق‌الدین (2001م). شرح المفصل للزمخشری، تحقیق: إمیل بدیع یعقوب، بیروت، دارالکتب العلمیه، الطبعة الأولی.
  9. حسن، عباس (1391ش). النحو الوافی، قم، دارالمجتبی، چاپ اول.
  10. الدرویش، محیی‌الدین‏ (1415ق‏). إعراب القرآن و بیانه‏، دمشق، بیروت‏، دار ابن‌کثیر، الطبعة الرابعة‏.
  11. راجحی، عبده (2000م). التطبیق النحوی، مصر، دارالمعرفه الجامعیه، الطبعة الثانیة.
  12. السامرائی، فاضل صالح (2003م). معانی النحو، القاهره، شرکة العاتک للطباعه و النشر و التوزیع، الطبعة الثانیة.
  13. السکاکی، أبویعقوب (1987م). مفتاح العلوم، حاشیه و تعلیق نعیم زرزور، بیروت، دارالکتب العلمیة، الطبعة الثانیة.
  14. السمرقندی، نصر‌بن محمد‌بن احمد (د. تا). بحرالعلوم‏، تحقیق: أبوسعید عمربن غلامحسن عمروی‏، بیروت‏، دارالفکر، الطبعة الأولی‏.
  15. صافی، محمود‌بن عبد‌الرحیم (1418 ق). الجدول فی إعراب القرآن‏، دمشق، بیروت‏، دارالرشید‏، الطبعة الرابعة‏.
  16. عبداللطیف، محمد حماسه (2000م). النحو والدلالة، بیروت، دارالشروق، الطبعة الأولی.
  17. العکبری، عبدالله‌بن الحسین (د. تا). التبیان فی إعراب القرآن‏، عمان - ریاض‏، بیت الأفکار الدولیة‏، الطبعة الأولی‏.
  18. الطبرسی، فضل‌بن حسن (‏1360ش‏). مجمع البیان فی تفسیر القرآن‏، تحقیق: رضا ستوده، ترجمۀ جمعی از مترجمان‏، تهران‏، انتشارات فراهانی، چاپ اول‏.
  19. الفخر الرازی، محمدبن عمر (1420ق‏). مفاتیح الغیب‏، بیروت‏، دارإلاحیاء التراث العربی‏، الطبعة الثالثة.
  20. القاسمی، محمد‌ جمال‌الدین (1418ق‏). محاسن التأویل، تحقیق: محمد باسل عیون السود‏، بیروت‏، دارالکتب العلمیة‏، الطبعة الأولی‏.
  21. النحاس، أحمد‌بن محمد (1421ق‏). إعراب القرآن، بیروت، دارالکتب العلمیه، الطبعة الأولی.
  22. نهر، هادی‏ (د. تا). النحو التطبیقی وفقا لمقررات النحو العربی فی المعاهد و الجامعات العربیة، أردن‏، عالم الکتب الحدیث، الطبعة الأولی.
پژوهشنامه تفسیر کلامی قرآن
دوره 2، شماره 3
مهر 1394
صفحه 479-498

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار