نگاهی به آیات فقهی معابد اهل کتاب

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

استادیار بخش علوم قرآن و فقه دانشگاه شیراز

چکیده

گرچه اسلام همۀ احکام مساجد را بر معابد جاری نمی‌کند، در بسیاری از موارد معابد اهل کتاب را به دیدۀ مساجد می‌نگرد، از همین‌رو نماز خواندن مسلمان در معابد اهل کتاب را صحیح می‌داند. توصیۀ قرآن به بزرگداشت و تعظیم شعائر خداوند، از جمله معابد اهل کتاب به‌دلیل روایات و وحدت ملاک، شامل حرم‌های پیامبران و ائمه (ع) نیز می‌شود. استفاده از معابد اهل کتاب برای تغلیظ سوگند در مواردی مانند لعان و نیز باطل دانستن نکاح موقت مرد مسلمان با زن مسیحی که طلاق ازدواج قبلی وی در دادگاه صورت گرفته نه کلیسا، نشانگر آن است که اسلام به اعتقاد اهل کتاب دربارۀ معابدشان احترام می‌گذارد. با توجه به آیات قرآن، مسجد در دو معنای عام و خاص به‌کار رفته است، کاربرد آن در معنای عام، معابد اهل کتاب را نیز شامل می‌شود. کاربرد مسجد در معنای خاص آن، همان معنای عرفی و مشهور نزد مسلمانان را دارد.
 
    
 

کلیدواژه‌ها


  1.  قرآن کریم.
  2. آملی، میرزا هاشم (1406). المعالم المأثورة، ج 3، قم، مؤلف الکتاب.
  3. ابن العربی، محی‌الدین (بی‌تا). احکام القرآن، ج 3، بی‌جا
  4.  ابن‌منظور، محمدبن مکرم (1414). لسان العرب، ج 8، بیروت، دارالفکر و الطباعة و النشر و التوزیع.
  5. بحرانی، سید هاشم (1416ق). البرهان فی تفسیر القرآن، ج 4، تهران، بنیاد بعثت
  6. بحرانی، محمد سند (1415ق). سند العروة الوثقی، ج 2، قم، انتشارات صحفی.
  7. بحرانی آل عصفور، یوسف‌بن احمد (1405ق). الحدائق الناضرة، ج 7، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم
  8. برقی، ابوجعفر احمدبن محمد (1371). المحاسن، ج 2، قم، دارالکتب الاسلامیة
  9. بلاغی نجفی، محمد جواد (1420ق). تفسیر آلاء الرحمن، ج 1، قم، بنیاد بعثت
  10. بهایی عاملی، محمدبن حسین (1410ق). حرمة ذبایح اهل الکتاب، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات
  11. بهجت، محمد تقی (1428). استفتائات، ج 2 و 4، قم، دفتر حضرت آیت‌الله بهجت.
  12. بیضاوی، عبدالله‌بن عمر (1418ق). انوار التنزیل، ج 1، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی
  13. جصاص، احمد (1405ق). احکام القرآن، ج 5، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی
  14. حر عاملی، محمدبن حسن (1409). وسائل الشیعه، ج 5 و 28، قم، مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
  15. حسنی، هاشم معروف (1411ق). تاریخ الفقه الجعفری: قم، دارالکتاب الاسلامی
  16. حلی علامه، حسن‌بن یوسف (1420). تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیة، ج 3، قم، مؤسسۀ امام صادق علیه السلام.
  17. ................................... (1412). منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، ج 4، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیة.
  18. ................... (1419). نهایةالإحکام، ج 1، قم، مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
  19. حلی جمال‌الدین، احمد (1410). المقتصر من شرح المختصر، ج 2، مشهد، مجمع البحوث الاسلامیة.
  20. راغب اصفهانی، حسین‌بن محمد (1412ق). مفردات الفاظ القرآن، بیروت، دارالثقافة
  21. راوندی قطب‌الدین، سعید (1405ق). فقه القرآن، ج 1، قم، کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی
  22. رضا، محمد رشید (1414ق). المنار، ج 11، بیروت، دارالمعرفة
  23. سبزواری، عبدالأعلی (1413). مهذب الاحکام، ج 19، قم، دفتر آیت‌الله سبزواری.
  24. سبزواری، سید عبدالاعلی(بی‌تا). جامع الاحکام الشرعیة، قم، مؤسسة المنار.
  25. شهابی، محمود (1417ق). ادوار فقه، ج 2، تهران، سازمان چاپ و انتشارات
  26. شهید ثانی عاملی، زین‌الدین‌بن علی (1413). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، ج 10، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیه.
  27. شیرازی حسینی، سید محمد (1426ق). الفقه، السلم و السلام، بیروت، دارالعلوم للتحقیق و الطباعة و النشر
  28. صاحب ابن عباد، اسماعیل (1414). المحیط فی اللغة، ج 2، بیروت، عالم الکتاب.
  29. صادقی تهرانی، محمد (1419ق). البلاغ فی تفسیر القرآن، قم، نشر مؤلف
  30. صدر، محمد باقر (1408). بحوث فی شرح العروة الوثقی، ج 4، قم، مجمع الشهید آیت‌الله الصدر العلمی.
  31. صدوق قمی، محمدبن علی (1413). من لایحضره الفقیه، ج 1 و ج 2، قم، دفتر انتشارات اسلامی
  32. طباطبایی، محمد حسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن، ج 3، 13 و 14، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین، چاپ پنجم
  33. طبرسی، فضل‌بن حسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 7، تهران، انتشارات ناصر خسرو.
  34. شیخ طوسی، محمدبن حسن (1387). المبسوط فی فقه الامامیه، ج 5، تهران، المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریة.
  35. _________________(بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن، ج 6، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی
  36.  عراقی، عبدالنبی (1380). المعالم الزلفی، قم، المطبعة العلمیة.
  37. فراهیدی، خلیل‌بن احمد (1410ق). کتاب العین، ج 2، قم، نشر هجرت
  38. فیض کاشانی، محمد محسن (1406). الوافی، ج 7 و 12، اصفهان، کتابخانۀ امام امیرالمؤمنین علی (ع).
  39. فیاض کابلی، محمد اسحاق (بی‌تا). تعلیق مبسوطة علی العروة الوثقی، ج 3، قم، انتشارات محلاتی.
  40. فیاض کابلی (1426). توضیح المسائل، قم، انتشارات مجلسی.
  41. قرائتی، محسن (1383). تفسیر نور، ج 9، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن
  42. قرشی، علی اکبر (1412). قاموس قرآن، ج 3، تهران، دارالکتب الاسلامیة.
  43. کاظمی، فاضل، جوادبن سعد (بی‌تا). مسالک الافهام الی آیات الاحکام، ج 1، بی‌جا، بی‌نا
  44. کرکی، علی‌بن حسین (1414). جامع المقاصد، ج 2، قم، مؤسسۀ آل‌البیت (ع).
  45. کلانتر، سید محمد (1410). حاشیۀ مکاسب شیخ انصاری، ج 10، قم، مؤسسۀ مطبوعاتی دارالکتاب.
  46.  کلینی، محمدبن یعقوب (1407). الکافی، ج 3، تهران، دارالکتب الإسلامیة.
  47. گیلانی، سید محمد باقر (1409). تحفة الأبرار الملتقط من آثار الائمة الأطهار، اصفهان، انتشارات کتابخانۀ مسجد سید.
  48. مجلسی، محمد باقر (1410). بحارالانوار، ج 80، بیروت، مؤسسة الطبع
  49. مدرسی، محمد تقی (1377). تفسیر هدایت، ج 10، ترجمۀ مترجمان، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی
  50. مصطفوی، حسن (1402). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 6، تهران، مرکز الکتاب للترجمة و النشر.
  51. مطهری، مرتضی (1383ش).مجموعه آثار شهید مطهری، ج 25،قم - تهران، انتشارات صدرا.
  52. مکارم شیرازی، ناصر (1372ش). تفسیر نمونه، ج 3، 13 و 14، تهران، دارالکتب الاسلامیة.
  53. مکارم شیرازی، ناصر (1421ق). الامثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، ج 3، 10 و 19، قم، مدرسۀ امام علی‌بن ابی‌طالب (ع)
  54. میانجی ملکی، محمد باقر (1400). بدایع الاحکام فی تفسیر آیات الاحکام، بیروت، مؤسسة الوفاء.
  55. نجفی، محمد حسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج 8، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.
  56. نجفی، محمد حسن (1415ق). مجمع الرسائل، مشهد، مؤسسۀ صاحب‌الزمان
  57. نراقی، احمدبن محمد مهدی (1422ق). رسائل و مسائل نراقی، قم، کنگرۀ نراقیین
  58. واسطی زبیدی، محب‌الدین (1414). تاج العروس من جواهر القاموس، ج 8 و 19، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
  59. وجدانی، قدرت‌الله (1426). الجواهر الفخریة فی شرح الروضة البهیة، ج 2، قم، انتشارات سماء قلم.
  60. هاشمی، محمود (1426). فرهنگ فقه مطابق با مذهب امامیه، به قلم جمعی از پژوهشگران، زیر نظر سید محمود هاشمی، ج 2، قم، مؤسسۀ دائرةالمعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (ع).
  61. یزدی، سید محمد کاظم طباطبایی (1409). العروة الوثقی فیما تعم به البلوی، ج 1، بیروت، مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.