عمومیت ارسال پیامبران از منظر قرآن کریم

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی مرکز مطالعات قرآن کریم دانشگاه مفید قم

2 دانشجوی دکتری مرکز مطالعات اسلامی

چکیده

آن‌گونه که از ظاهر برخی از آیات قرآن کریم برمی‌آید سخن از عمومیت نبوت و ارسال پیامبران برای همۀ مناطق زمین است به این‌صورت که نبوت، حقیقتی فراگیر و شامل همۀ امت‌ها و اقوام است. اما این سخن قرآن با گزارش‌های تاریخی سازگاری ندارد، زیرا تاریخ فقط از وجود پیامبران در منطقۀ خاورمیانه سخن می‌گوید و هیچ گزارش معتبر تاریخی دربارۀ وجود پیامبران در سایر مناطق و تمدن‌های بزرگ جهان وجود ندارد.
ناسازگاری قرآن و تاریخ در این مسئله را می‌توان با دو رویکرد بررسی کرد: رویکرد تاریخی و تفسیری.
در این مقاله با توجه به رویکرد دوم، بحث می‌شود که حتی اگر صحت گزارش تاریخ دربارۀ نبودن پیامبران در سایر مناطق جهان را بپذیریم، می‌توان نشان داد که تاریخ با سخن قرآن در این زمینه تعارض ندارد.
به این منظور، سه واژۀ نذیر، امت و رسول در این آیات بررسی می‌شود و نشان می‌دهیم که می‌توان با تفسیر این سه واژه و به‌ویژه واژۀ «امت» آیات مربوط به فراگیر بودن وحی و نبوت را چنان تفسیر کرد که با تاریخ ناسازگار نباشد.
 

کلیدواژه‌ها


  1. . ابن‌بابویه، محمدبن علی‏ (الصدوق) (1418ه.ق). الأمالی، تهران، چ ششم: کتابچى.

    2. ابن‌بابویه، محمدبن علی‏ (الصدوق) (1403ه.ق). الخصال، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم.

    3. ابن‌بابویه، محمدبن علی‏ (الصدوق). (بی‌تا). علل الشرائع، قم: مکتبة الداوری.

    4. ابن‌بابویه، محمدبن علی‏ (الصدوق) (1378ه.ق). عیون أخبار الرضا علیه‌السلام، بی‌جا: دارالعالم للنشر (جهان).

    5. ابن‌بابویه، محمدبن علی‏ (الصدوق) (1395ه.ق). کمال‌الدین، قم: دارالکتب الإسلامیه.

    6. ابن‌بابویه، محمدبن علی‏ (الصدوق) (1413ه.ق). من لایحضره الفقیه، چ دوم، قم: مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم.

    7. ابن‌عاشور، محمد‌بن طاهر (بی‌تا). التحریر و التنویر، بی‌جا، بی‌نا.

    8. الأحسائی، ابن أبی‌جمهور (1405ه.ق). عوالی‌اللآلئ، قم: دار سید الشهداء (ع).

    9. اشرفى تبریزى، محمود (1380‏). ترجمۀ قرآن، چ چهاردهم، تهران‏: انتشارات جاویدان.‏

    1. الاصبهانی، ابونعیم احمدبن عبدالله (1405ه.ق). حلیة الاولیاء و طبقات الأصفیاء، چ چهارم، بیروت: دارالکتب العربی.

    11. انصاری، جمال‌الدین‌بن هشام (1378). مغنی اللبیب عن کتب الاعاریب، تحقیق و تعلیق: المبارک مازن و حمدالله محمد علی، چ سوم، قم: سیّدالشهداء.

    12. آیتى، عبدالمحمد (1374‏).‏ ام‌کتاب (ترجمۀ قرآن)، چ چهارم‏، تهران‏: انتشارات سروش.‏

    13. بحرانى، سید هاشم‏ (1416ه.ق).‏‏ البرهان فى تفسیر القرآن، تحقیق: قسم الدراسات الاسلامیة مؤسسة البعثة، چ اول‏، تهران‏ - قم: نشر بنیاد بعثت.‏

    14. البخاری الجعفی، أبوعبدالله محمدبن إسماعیل (1407ه.ق). الجامع الصحیح المختصر (صحیح البخاری)، تحقیق: د. مصطفى دیب‌البغا، چ سوم، الیمامة – بیروت: دار ابن‌کثیر.

    15. برزى، اصغر (1382ه.ق).‏ ترجمۀ قرآن، چ اول، تهران‏: بنیاد قرآن.‏

    16. بیهقی، أبوبکر أحمدبن الحسین (1410ه.ق). شعب الایمان، چ اول، بیروت: دارالکتب العلمیة.

    17. پاینده، ابوالقاسم (بی‌تا). ترجمۀ قرآن، بی‌جا، بی‌نا.

    18. پورجوادى، کاظم‏ (1414ه.ق).‏‏ ترجمۀ قرآن، چ اول، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامى.‏

    19. التمیمی البستی، أبوحاتم محمد‌بن حبان‌بن أحمد (1414ه.ق). صحیح ابن حبان بترتیب ابن بلبان، تحقیق: الأرنؤوط شعیب، چ دوم، لبنان - بیروت: مؤسسة الرسالة.

    20. جزایری، محمدجعفر (1412ه.ق). منتهى الدرایه فى توضیح الکفایه، چ دوم، قم: بی‌نا.

    21. حرانی، حسن‌بن شعبه (1404ه.ق). تحف‌العقول، قم: مؤسسة النشر الإسلامی.

    22. حسینى شیرازى، سید محمد (1423ه.ق)،. تبیین القرآن‏، چ دوم، بیروت‏: دارالعلوم‏.

    23. الحمیدی، محمدبن فتوح (1423ه.ق). الجمع بین الصحیحین البخاری و مسلم، تحقیق: البواب د. علی‌حسین، چ دوم، لبنان – بیروت: دارالنشر/ دار ابن‌حزم.

    24. خزاز رازى، على‌بن محمد (1401ه.ق). کفایة الأثر فی النصّ على الأئمة الإثنی عشر، مصحح: الحسینی الکوهکمری، عبداللطیف‏، قم: بیدار.

    25. الخصیبی، حسین‌بن حمدان‏ (1419ه.ق). الهدایة الکبرى‏، بیروت: البلاغ.

    26. خمینی، سید حسن (1390). گوهر معنا (بررسی قاعدۀ وضع الفاظ برای ارواح معانی)، به‌کوشش سید محمدحسن مخبر و سید محمود صادقی، چ اول، تهران: انتشارات اطلاعات.

    27. خواجوى، محمد (1410ه.ق). ترجمۀ قرآن، چ اول، تهران‏: انتشارات مولى.‏‏

    28. الدیلمی، الحسن‌بن أبی‌الحسن (1408ه.ق). أعلام الدین، قم: مؤسسة آل‌البیت (ع).

    29. رازى، ابوالفتوح حسین‌بن على‏ (1408ه.ق).‏ روض الجنان و روح الجنان فى تفسیر القرآن‏، مشهد: بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوى‏.

    30. راغب اصفهانى، حسین‌بن محمد (1412ه.ق). ‏المفردات فی غریب القرآن‏، تحقیق داودى‏، صفوان عدنان، چ اول، دمشق بیروت‏: دارالعلم - الدارالشامیه.

    31. سجادى،‏ سید جعفر (1379‏). فرهنگ اصطلاحات فلسفى ملاصدرا، تهران‏: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.‏

    32. سجادى،‏ سید جعفر (1373‏). فرهنگ معارف اسلامی، چ سوم‏، تهران‏: انتشارات دانشگاه تهران‏.

    33. الشریف الرضی، محمدبن حسین (1414ه.ق). نهج‌البلاغه، مصحح: فیض الإسلام‏، چ اول، قم: هجرت.

    34. شعرانى، ابوالحسن‏ (1374).‏ ترجمۀ قرآن، چ اول، تهران‏: انتشارات اسلامیه.

    35. شیرازی، صدرالدین (صدرالمتألهین‏) (بی‌تا). الحاشیه على الهیات الشفاء، قم: انتشارات بیدار.

    36. شیرازی، صدرالدین (صدرالمتألهین) (1981). الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، چ سوم‏، بیروت: دارالاحیاء التراث.

    37. الشیبانی، أبوعبدالله أحمدبن حنبل، (بی‌تا). مسند الإمام أحمدبن حنبل، مصر - قاهره، مؤسسة قرطبة.

    38. صادقى تهرانى، محمد (1365‏). الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم‏: انتشارات فرهنگ اسلامى.‏

    39. الصفار، محمدبن الحسن‌بن فروخ (1404ه.ق). بصائر الدرجات، قم: مکتبة آیة‌الله المرعشی.

    40. طاهرى قزوینى، على‌اکبر (1380‏). ترجمۀ قرآن، چ اول، تهران‏: انتشارات قلم.

    41. طباطبایى، سید محمدحسین‏ (1417ه‌ق). المیزان فى تفسیر القرآن، قم‏: دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم‏.

    42. الطبرانی، سلیمان‌بن أحمد‌بن أیوب أبوالقاسم (1404ه.ق). المعجم الکبیر، چ دوم، موصل: مکتبة العلوم والحکم.

    43. طبرسی، أبومنصور أحمد‌بن علی (1403ه.ق). الإحتجاج، مشهد: نشر المرتضى.

    44. طبری، محمد‌بن جریر (بی‌تا). دلائل الإمامه، قم: دارالذخائر للمطبوعات.

    1. طریحی، فخرالدین‌بن محمد (1375). مجمع‌البحرین، تهران، چ سوم: انتشارات مرتضوى.

    46. طوسى‏، خواجه نصیرالدین (1375‏). شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات‏، چ اول، قم‏: نشر البلاغة.

    47. الطوسی، محمدبن الحسن (1411ه‌ق). الغیبه، قم: مؤسسۀ المعارف الإسلامیه.

    48. عسکری، سید مرتضی (1383‏). ولایت علی در قرآن کریم و سنت پیامبر، چ سوم، قم: دانشکدۀ اصول‌الدین.

    49. فارسى، جلال‌الدین‏ (1369). ترجمۀ قرآن، چ اول، تهران: انجام کتاب.

    50. الفتال، محمد‌بن الحسن (بی‌تا). روضة الواعظین، قم: دارالرضی.

    51. فولادوند، محمدمهدی‏ (1415ه.ق). ‏ترجمۀ قرآن، تحقیق: هیأت علمى دارالقرآن الکریم (دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامى)، چ اول‏، تهران‏: دارالقرآن الکریم.

    52. فیض کاشانى، ملا محسن‏ (1418ه.ق). ‏الأصفى فی تفسیرالقرآن، قم‏: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.

    1. القشیری النیسابوری، مسلم‌بن الحجاج أبوالحسین (بی‌تا). صحیح مسلم، تحقیق و تعلیق: عبدالباقی، محمد فؤاد، لبنان - بیروت، دارإلاحیاء الثراث العربی.

    54. قمى، على‌بن ابراهیم‏ (1367). تفسیر قمی، تحقیق: سید طیب موسوى جزایرى، چ چهارم، قم‏: دارالکتاب.‏

    55. کتاب مقدس (بی‌تا). انجمن کتاب مقدس ایران، بی‌جا.

    56. کلینى، محمد‌بن یعقوب (1407ه.ق). الکافی، مصحح: علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، چ چهارم، تهران: دارالکتب الإسلامیه.

    57. الکوفی، أبوبکر عبدالله‌بن محمد‌بن أبی‌شیبة (1409ه.ق). المصنف فی الأحادیث والآثار، تحقیق: الحوت کمال یوسف، چ اول، عربستان –ریاض: مکتبة الرشد.

    58. مجلسی، محمدباقر (1404ه ق). بحارالأنوار، بیروت: مؤسسة الوفاء.

    59. مصطفوى، حسن‏ (1360). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‏، تهران‏: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.‏

    60. معرفت، محمدهادی (1428ه.ق). التمهید فی علوم القرآن، قم: مؤسسة التمهید.

    61. مغنیه، محمدجواد (1424‏ه.ق). تفسیر الکاشف، تهران‏: دارالکتب الإسلامیه.

    62. المفید محمدبن محمد (1413ه.ق). الفصول المختارة، قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.

    63. موسوى همدانى، سید محمدباقر (1374‏). ترجمۀ تفسیر المیزان، چ پنجم، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.

    64. میبدى، رشیدالدین احمد‌بن ابى‌سعد (1371‏). کشف الأسرار و عدة الأبرار، تحقیق: على‌اصغر حکمت، ‏چ پنجم، تهران‏: انتشارات امیرکبیر.

    65. نایینی، محمدحسین (1369). اجودالتقریرات، مقرر: ابوالقاسم خویی، بی‌جا: مؤسسۀ مطبوعاتی دینی.

    66. نعمانی، محمد‌بن ابراهیم (1397ه.ق). الغیبة، چ اول، تهران: نشر الصدوق.‏